Sắp đặt 16 hòm sơn mài khổ lớn.

Ý tưởng

Hộp Đen là một cuộc dạo bước dọc theo ký ức của những hình ảnh sáo cũ và lặp đi lặp lại, thường bị chìm khuất trong đời sống thường nhật của chúng ta. Song qua thời gian, chính tổng số những mảnh lẻ ấy lại đã tạo nên kết cấu cho ấn tượng tập thể về một trải nghiệm: một nơi chốn, một nền văn hóa, một quãng đời.

Chính là một ẩn dụ cho tiến trình hình thành ký ức, chất liệu sơn mài bao gồm việc sơn phủ lên một bề mặt gỗ vô số lớp sơn ta hữu cơ bán trong (semi-transparent organic resin), tiếp đó mài và đánh bóng để tạo ra hình ảnh cuối. Mỗi bước của tiến trình lao động thẳng căng và nội chiếu này đều lưu lại vết dấu, là bằng chứng cho các trải nghiệm và thay đổi xuất hiện trong nghệ sĩ cũng như trong chính môi trường xung quanh, xuyên suốt quá trình sáng tạo tác phẩm. Một ký ức luôn được hình thành thông qua tiến trình thêm và bớt, nó không chỉ bị ảnh hưởng bởi biến cố mà còn bởi các yếu tố ngoại vi ngay vào lúc ký ức ấy được gọi về.

Các hòm khổ lớn này gợi nhớ về những rương báu vật chuyên lưu trữ những đồ lưu niệm quý giá. Mười sáu hòm gỗ sơn mài được sắp xếp theo một hệ thống giúp người xem - khi len lỏi giữa chúng để trải nghiệm không gian và các hình ảnh – sẽ không cần bất cứ sự hướng dẫn nào.

Chất liệu

Huyền bí và gợi cảm, sơn ta có những đặc tính độc đáo mà không chất-liệu-tạo-hình ảnh nào thuộc phương Tây có thể so sánh được. Nhạy cảm với môi trường, sơn mài phụ thuộc vào độ ẩm, độ nóng, thời gian và không gian. Có thể chứng minh cho sự thật này qua việc, phụ thuộc vào phần trăm độ ẩm của môi trường ở một ngày hay một nơi chốn nhất định nào đó, mà lớp sơn ta có thể khô được hay không. Thậm chí ngay cả khi có thể khô đi chăng nữa, thì màu sắc của nó cũng không bao giờ đồng nhất theo đúng một kiểu. Nghệ sĩ bất lực trong việc làm chủ toàn bộ hiệu quả cuối của hình ảnh, và sẽ phải làm việc nương theo những ngẫu nhiên. Bởi vậy, các tác phẩm này không chỉ sắm vai trò là một ẩn dụ cho sự hình thành ký ức, chúng còn là một chứng nhân trực tiếp và chủ ý của môi trường ngay sát cạnh ta.

Sơn ta vốn có màu hổ phách tối hay mật mía, tự Thổ sinh ra. Quá trình thực hiện một bức tranh luôn chứa đựng các yếu tố thuộc ngũ hành: Kim, Mộc, Thuỷ, Hỏa, Thổ. Kết quả là, bức tranh hoàn tất sẽ là sự tích hợp của các yếu tố thời gian, phong thuỷ, tâm lý và sự phản ánh ký ức - cộng sinh với nhau để cùng tạo nên một hình ảnh trầm mặc đơn nhất. Khi chạm vào, bề mặt bức tranh dường như trơn và phẳng như thể một mặt gương soi, song kết cấu phong nhiêu và những sắc màu trầm uẩn ẩn sâu dưới bề mặt lại nhắc nhở chúng ta về con mắt của tâm hồn đang xoáy sâu vào ký ức.

Nghệ sĩ

Tập hợp tác phẩm này khảo sát các chủ đề về sự khám phá và du chuyển, có tác động trực tiếp tới tôi ở tầm mức cá nhân. Sinh ra tại Houston với cha mẹ đều là người Việt, tôi đã luôn bị tác động bởi sự tương phản giữa các giá trị văn hóa Việt Nam và phương Tây. Cuối năm 2004, sau khi được nhận học bổng Fulbright dành cho sinh viên, tôi đã về Việt Nam lần đầu tiên để bắt đầu chuyến khám phá về tranh sơn mài truyền thống Việt Nam. Bộ tác phẩm này của tôi được sáng tác ngay tại Hà Nội.

Về mặt thẩm mỹ, tôi tiếp cận với chất liệu sơn mài bằng vốn liếng nghệ thuật được đào tạo tại phương Tây. Với tác phẩm Hộp Đen, tôi đã sử dụng  sơn ta hữu cơ trong vai trò chất liệu thô nguyên sơ dưới hình thái một tác phẩm sắp đặt, đồng thời vừa thách thức ý tưởng về truyền thống thủ công tại địa phương, vừa vinh danh dạng nghệ thuật duy vật thể (objet d’art) có tính vị lợi. Chủ ý của tôi là nhằm tái khảo sát năng lực phê phán của hội họa và của dạng nghệ thuật duy vật thể thiên về chức năng, cùng lúc, tự do khảo sát luôn các khía cạnh thi vị và nội tại của nghệ thuật. Các hòm sơn mài này tồn tại nơi một không gian khó có thể minh định rạch ròi, hoặc thiên về thủ công, hoặc thiên về ý niệm, hoặc thiên về truyền thống, hoặc thiên về hiện đại (với tất cả những gì tới sau), hoặc “Đông” hoặc “ Tây” , hoặc lý trí hoặc tình cảm,và sau hết, hoặc nam hoặc nữ. Những khoảnh-khắc-ngưng-đọng, được miêu tả trên bề mặt hòm, thậm chí còn nâng cảm giác bất khả xác quyết này lên đỉnh điểm.

Đề tựa trong vựng tập triển lãm Black Box, 2007.